Begin september bereikte ons het heugelijke nieuws dat de gemeente Rotterdam en de Erasmus Universiteit overeen zijn gekomen om in ieder geval nog twee jaar door te gaan met de Kenniswerkplaats Leefbare wijken. Dit betekent dat we verder kunnen gaan met het ontwikkelen van praktijkrelevante kennis over leefbaarheid en stadsbuurten, het verspreiden en bediscussiëren van zulke kennis middels te organiseren bijeenkomsten, virtuele discussieplatforms, enz., het tot stand brengen van coalities in Rotterdam tussen onderzoekers, beleidsmakers en professionals op het gebied van leefbaarheidvraagstukken en, door dit alles, op basis van geleverde kennis tot een betere en beter onderbouwde (in termen van te verwachten effectiviteit) aanpak van de leefbaarheid in Rotterdamse wijken te komen.
Activiteiten afgelopen jaren
De Kenniswerkplaats (KWP) Leefbare wijken is in april 2012 met deze doelen opgericht. Behalve de gemeente Rotterdam en de EUR participeren ook medewerkers van de Hogeschool Rotterdam, de Hogeschool Den Haag en Inholland en van de TU Delft in de KWP. In de eerste twee jaar van ons bestaan lag het accent van onze activiteiten op het organiseren van lezingen en bijeenkomsten over allerlei facetten van stedelijke ontwikkelingen en stedelijk beleid. In 2013 hebben wij de volgende bijeenkomsten georganiseerd:
– Meerdaagse workshop ‘Evaluatieonderzoek in praktijk’, met name bedoeld voor onderzoekers en beleidsmakers (tevens potentiële opdrachtgevers van evaluatieonderzoek) binnen de gemeente Rotterdam. Alle presentaties staan op onze website http://kenniswerkplaats-leefbarewijken.nl/
– De Rotterdamse onderzoekers Joke van der Zwaard en Maurice Specht presenteerden hun literatuurstudie ‘Betrokken burgers, betrouwbare overheid’ over de mogelijkheden en beperkingen van burgerinitiatieven in de stad tegen de achtergrond van een zich terugtrekkende overheid die zij in opdracht van de KWP hebben gedaan. Hun studie liet zien dat burgers en maatschappelijke organisaties al erg actief zijn, maar dat lokale overheden en professionals zich niet zomaar uit het sociale domein kunnen terugtrekken. Er blijft behoefte aan een betrokken en uitnodigende overheid, die investeert in de sociale- en fysieke infrastructuur en in initiatiefrijke groepen en wijken. Hun studie en een verslag van de bijeenkomst op de website.
– Aansluitend organiseerden we een kleine expertmeeting over drie concrete burgerinitiatieven in Rotterdam: (1) het project Even Buurten over informele zorg in de buurt (inleiding Hanna van Dijk, EUR-BMG), (2) zelfbeheer van gebouwen door bewoners aan de hand van het voorbeeld van het Wijkcentrum Arend & Zeemeeuw (inleiding Frank van Steenbergen, EUR-Drift) en (3) de opvattingen van bewoners van twee Rotterdamse wijken over ‘schoon, heel, veilig’ in de buurt en hun bereidheid daaraan actief bij te dragen (inleiding Arend Odé, Inholland). Deze laatste presentatie maakte gebruik van interviews door Inholland-studenten die op verzoek van de KWP zijn verricht. Een verslag en de presentaties van de bijeenkomst staan op de website.
– Wat betekent de verkoop van corporatiewoningen voor de leefbaarheid van stadsbuurten? De KWP vroeg Reinout Kleinhans (TU Delft) om over deze vraag een kleine literatuurstudie uit te voeren en Marn van Rhee (Gemeente Rotterdam/OBI) om op basis van beschikbare statistieken na te gaan of de verkoop van corporatiewoningen gunstig is voor de leefbaarheid. Beide onderzoekers constateerden dat dit nauwelijks het geval is. Gladys Mitchell (projectleider bij woningcorporatie Woonbron) reflecteerde vanuit de praktijk op deze kwestie: verkoop van corporatiewoningen is gunstig voor de leefbaarheid van buurten als sprake is van allerlei ondersteunde maatregelen in de buurt. Een verslag en de presentaties van deze bijeenkomst staan op de website.
Plannen voor de nabije toekomst
Eveneens begin september spraken we binnen de regiegroep van de KWP over de plannen voor het komende jaar. We besloten ook komend jaar diverse publieksbijeenkomsten te organiseren om vraagstukken rond leefbaarheid en stadsbuurten te bespreken, maar dat we daarnaast meer werk willen maken van het ontwikkelen van onderzoeksvoorstellen en, indien mogelijk, zelf uitvoeren van onderzoek rondom deze kwesties. Verder besloten we dat we ons het komende jaar vooral zullen concentreren op twee inhoudelijke thema’s: 1) burgerinitiatieven in stadswijken en 2) de soms bestaande discrepantie tussen feitelijke en door burgers ervaren leefbaarheid van buurten.
Ad 1) Burgerkracht in de participatiesamenleving
Terwijl lokale overheden zich deels om financiële, maar ook om ideologische redenen terugtrekken uit het sociale domein wordt toenemend de vraag gesteld wat burgers en maatschappelijke organisaties zelf kunnen doen om de leefbaarheid en onderlinge zorg in stadsbuurten op peil te houden. In 2013 heeft de KWP hierover al een literatuurstudie laten uitvoeren en diverse bijeenkomsten georganiseerd. In 2014 gaan we hiermee door, onder andere met een lezing van professor Evelien Tonkens (Universiteit van Amsterdam) die over deze vraag diverse studies heeft verricht. De lezing vindt plaats op 27 februari 2014. Over de plaats en het verdere programma moet nog worden besloten.
Ad 2) Discrepantie tussen feitelijke en door burgers ervaren leefbaarheid
De gemeente Rotterdam is al jaren bezig met allerlei maatregelen en beleid om de leefbaarheid en veiligheid van stadsbuurten te verbeteren. Deze aanpak van de lokale overheid heeft deels positieve effecten in de zin dat de leefbaarheid en veiligheid van buurten (gemeten via allerlei feitelijke indicatoren) verbeterd. Zo is al vele jaren sprake van een dalende criminaliteit gemeten naar het aantal bij de politie gemelde delicten. Dit is niet alleen in Rotterdam zo, maar ook in andere steden en in heel Nederland. Toch lijkt de stad naar de beleving van burgers niet meer leefbaar en veiliger te worden. We willen uitzoeken hoe dit zit, onder meer door een barometer leefbaarheid te ontwikkelen, waarmee de feitelijke en subjectief ervaren leefbaarheid en veiligheid in stadsbuurten gevolgd kan worden. Ook willen we een discussie entameren op het effect van mediaberichten (“de slechtste wijk van Nederland”) op hoe burgers hun wijk ervaren.
Behalve met zulke concrete activiteiten zullen we het komende jaar ook nauwer worden betrokken bij de onderzoeksprogrammering van de Gemeente Rotterdam. De gemeente heeft een Onderzoeksraad ingesteld die meer lijn moet brengen in het onderzoek dat op verzoek c.q. in opdracht van de gemeente wordt uitgevoerd (zowel intern door onderzoekers van OBI als extern). De gemeente zal de KWP Leefbare wijken om advies vragen voorzover het om onderzoek op het gebied van leefbaarheid en veiligheid gaat. De vertegenwoordigers van de diverse kennisinstituten in de achterban van de KWP kunnen een schat aan kennis, inzicht en ervaring inbrengen waar de gemeente veel aan kan hebben. Omgekeerd kunnen deze kennisinstituten wellicht beter ingeschakeld worden in het extern uitgevoerde onderzoek in opdracht van de gemeente.
De KWP zal ook samen met de gemeente (OBI) proberen om onderzoeksvoorstellen te ontwikkelen en in te dienen bij grote Europese onderzoeksprogramma’s zoals Urban Europe en het grote programma Horizon2020 van de EU dat vanaf komend jaar gaat lopen.
Om meer bekendheid te geven aan de activiteiten van de KWP zullen we, naast de website en de groep op LinkedIn, ieder kwartaal een Nieuwsbrief uitbrengen. Deze Nieuwsbrief doet verslag van verrichte en komende activiteiten van de KWP en van onze plannen voor de iets verdere toekomst. Zo zal de eerstvolgende editie van de Nieuwsbrief het programma van de KWP voor 2014 bevatten. De Nieuwsbrief wordt verstuurd naar al degenen die hun mailadres bij ons hebben achtergelaten en wordt verspreid via de website en via LinkedIn.